Australian Embassy
Timor-Leste

Ponte foun ajuda to’os-na’in asesu merkadu lokal

Ponte foun ajuda to’os-na’in asesu merkadu lokal

4 Novembru 2014

To’os-na’in sira iha suku Hoholau, distritu Aileu agora bele lori sira nia kafé atu ba fa’an iha merkadu, liu husi ponte permamente foun. Konstrusaun ponte ne’e hari’i liu husi subsidiu ba komunidade husi Programa Nasionál ba Dezenvolvimentu Suku (PNDS). PNDS fó asistensia ba suku sira atu bele responde ba sira nia nesesidade infrastruktura bazika iha sira nia let liu husi prosesu konsultativu ho komunidade.

“Ponte ne’e importante tamba bele fasilita transportasaun ba komunidade atu lori sira nia produtu lokal ba merkadu,” dehan Senhor Domingos da Silva, presidente komisaun planu responsibiliza ba PNDS.

“Ponte ne’e mos importante tamba bele fó asesu dalan ba labarik sira atu ba eskola iha tempu udan. Uluk, baibain kuandu udan mai, sempre akontese mota”. Situasaun hanesan ne’e fo perigu ba labarik sira ne’ebé korta mota no mos halo difikuldade ba agrikultor sira atu lori kafé barak.

Membru komunidade sira husi Suku Hoholau uza tan mos sira nia subsidiu PNDS hodi harii sentru komunidade multi-funsaun iha sentru suku laran. Sentru ne’e sei sai rekursu importante ba komunidade, tanba sei bele uza ba servisu saude vizita komunidade, fatin hodi ofisial governu nian hosuru malu ka enkontru ho familia no membru komunidade sira. Sentru ne’e mos bele uza ba fatin extensionista agrikultura atu hosuru malu ho to’os-na’in sira no fahe informsaun agrikultura nian.

Suku Hoholau (Distritu Aileu) iha uma kain hamutuk atus tolu resin nen nulu (360) no total populasaun hamutuk liu rihun ida atus nein (1600) ne’ebé sei benefisiu husi projetu rua ne’e. Komunidade sira kuda produtu oioin hanesan kafé, ai-farina, fehuk midar, talas, ai-funan no modo sira seluk. Atu rekoñese importansia husi ponte ne’e ne’ebe ajuda to’os-na’in sira lori sira nia produtu ba merkadu, membru komunidade sira fó naran ‘ponte kafé’.
PNDS nudar programa abut ne’ebé kontribui ba dezenvolve rural liu husi fo fundus hari’i infrastuktura baziku iha nivel suku nian. Programa ne’e maioria hetan fundus husi Governu Timor-Leste besik tokon atus tolu dolar Amerikanu ($300 million) ne’ebe aloka husi orsamentu estadu ba Governu Timor Leste ba durasaun tinan ulalu (8).

Hahu husi tinan 2012, Governu Austrália apoiu ona PNDS ho asistensia tekniku atu dezenvolve no hametin sistema administrasaun ne’ebé presiza atu aloka fundus ba suku sira. Apoio sira ne’e inklui sistema finanseira, jestaun rekursus humanus no dezenvolve profesionalismu ba funsionariu publiku.

Iha fulan Maiu tinan 2014, Embaixadór Austrália ba Timor-Leste, Senhor Peter Doyle, asina akordu subsidiariu ho Ministru Administrasaun Estatal, ne’ebé atu hametin Austrália nia apoiu ba PNDS. Austrália nia program apoio PNDS iha valor orsamentu hamutuk tokon lima nulu resin lima dolar Austrálianu (AUD$55 million) ba durasaun tinan lima (2012-2017).


Suku Hoholau nia ponte foun ‘Ponte Kafe’ iha distritu Aileu hari’i liu husi subsidiu ba komunidade husi Programa Nasionál ba Dezenvolvimentu Suku (PNDS) iha tinan 2014. Foto husi: Amy Porritt